Od stron zależy czy podejmując decyzję o wniesieniu pozwu o rozwód chcą, aby sąd dodatkowo orzekał także o tym, kto ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Tylko na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Pamiętajmy, że w postępowaniu apelacyjnym strona procesu rozwodowego może cofnąć wyrażone przed sądem pierwszej instancji żądanie zaniechania orzekania o winie rozkładu pożycia ( tak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 listopada 2006 r., III CZP 106/06, OSNC 2007, nr 9, poz. 130, LEX nr 198927).
Jak rozumieć pojęcie winy? Warto wskazać, że pojęcie winy na gruncie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest takie samo, jak na gruncie czynów niedozwolonych uregulowanych w Kodeksie cywilnym. Są to takie działania bądź zaniechania będące wyrazem woli małżonka, które – naruszając obowiązki określone przepisami – prowadzą do rozkładu pożycia małżeńskiego (umyślne bądź nieumyślne naruszenie obowiązków małżeńskich stanowiące przyczynę bądź współprzyczynę rozpadu rodziny).
Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 12 marca 2012 r. (I ACa 35/2010, Lexis.pl nr 2789171) podkreślił, że orzekając w przedmiocie winy, sąd powinien ustalić, czy występuje sprzeczność zachowania się albo postępowania małżonka z normami prawnymi lub zasadami współżycia, określającymi obowiązki małżonków, a sprzeczności tej towarzyszy umyślność lub niedbalstwo tegoż małżonka. Ponadto między takim zachowaniem się małżonka, a powstałym rozkładem pożycia małżeńskiego musi istnieć związek przyczynowy.
Nie każde naruszenie obowiązków będzie stanowić o winie danego małżonka, lecz tylko te, które miało wpływ na spowodowanie (bądź utrwalenie) rozkładu pożycia małżeńskiego.
Najczęściej występującymi zawinionymi przyczynami rozkładu pożycia małżeńskiego są: zdrada, nielojalne postępowanie, poniżanie, awantury, przemoc, odmowa współżycia, odmowa pracy zarobkowej w miarę sił i możliwości, nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny, brak współdziałania w prowadzeniu domu i wychowaniu dzieci, przemoc, porzucenie.
Bardzo ważną kwestią przy ustalaniu winy jest fakt, kiedy do współżycia fizycznego z osobą trzecią doszło. Współżycie z inną niż małżonek osobą nie stanowi przyczyny rozkładu pożycia wówczas, gdy do współżycia doszło już po zupełnym i trwałym rozpadzie więzi rodzinnych ( wyroki Sądu Najwyższego z 28 września 2000 r., IV CKN 112/2000, OSNC 2001, nr 3, poz. 41; z 26 stycznia 1999 r., III CKN 128/98, Lexis.pl nr 6753954)
Częstym tłumaczeniem w praktyce w przypadkach zdrady małżeńskiej jest wskazywanie, że zdrada była efektem negatywnego długotrwałego postępowania drugiego małżonka, co stanowi usprawiedliwienie ułożenia sobie życia w inny sposób. Taki argument nie może zasługiwać na aprobatę, gdyż zdrada małżeńska nie może być efektem negatywnych zachowań drugiego z małżonków. Nieprawidłowe zachowania drugiego z małżonków mogą natomiast stanowić zawinioną współprzyczynę rozpadu pożycia.
Odmowa współżycia fizycznego przez małżonkę, nad którą mąż się znęcał, nie stanowi zawinionej przez nią przesłanki rozkładu pożycia małżeńskiego (wyrok SA w Gdańsku z dnia 20 maja 2009 r., I ACa 368/09, POSAG 2009, nr 1, poz. 59, LEX nr 524885).
Przy przypisywaniu małżonkom w wyroku rozwodowym winy nie ma znaczenia okoliczność, który z małżonków ponosi winę „większą”, a który „mniejszą”.
Małżonkowi przysługuje uprawnienie do dozwolonej reakcji na niezgodne z obowiązkami małżeńskimi zachowanie się drugiego małżonka. Granice dopuszczalnej reakcji małżonka skrzywdzonego przez współmałżonka należy ocenić na podstawie konkretnych okoliczności sprawy i przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego.
Reakcja małżonka pokrzywdzonego nawet niewłaściwa, jeśli nastąpiła bezpośrednio po wyrządzeniu krzywdy, może być usprawiedliwiona i niepoczytana za zawinioną współprzyczynę rozkładu pożycia. Za taką niewłaściwą reakcję w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano np. urządzanie gorszących awantur, bicie współmałżonka, obrzucanie go wulgarnymi zniewagami ( wyrok z dnia 20 listopada 1952 r., C 600/52, OSN z 1954 r., nr 2, poz. 31, wyrok z dnia 24 kwietnia 1951 r., C 667/50, OSN 1953, nr 1, poz. 9, wyrok SN z dnia 24 maja 2005 r., V CK 646/04, LEX nr 180827, wyroki SN z dnia 10 września 1957 r., 1 CR 1121/56, OSN 1959, nr 3, poz. 72, PiP 1964, nr 5-6, s. 842; z dnia 8 stycznia 1971 r., III CRN 442/70, niepubl.; z dnia 23 kwietnia 1997 r., I CKN 78/97, niepubl.; z dnia 5 grudnia 1997 r., I CKN 597/97, OSNC 1998, nr 6, poz. 99, Mon.Prawn. 1998, nr 5, s. 4).
Orzecznictwo dopuszcza uznanie zawinienia małżonka dopuszczającego się niewłaściwego zachowania w stosunku do osoby trzeciej (por. wyrok SN z dnia 13 września 1950 r., C 335/50, NP. z 1951 r., nr 11, str. 46, w uzasadnieniu którego stwierdzono, że niewłaściwe zachowanie się jednego z małżonków wobec matki drugiego, przejawiające się w znieważaniu jej i biciu, a tym bardziej w nastawaniu na jej życie, może stanowić przyczynę trwałego rozkładu pożycia stron), jednak nie może ulegać wątpliwości, że może tu chodzić jedynie o taką osobę, która związana jest z małżonkiem więzami rodzinnymi czy szczególną przyjaźnią.
Z mojej praktyki wynika, że sprawy o rozwód z orzeczeniem o winie są trudne dla stron, okupione ogromnym stresem, wymagające przygotowania się do sprawy oraz zgłoszenia szeregu wniosków dowodowych by wykazać podnoszone przez strony twierdzenia i zarzuty.
Odwiedź nasze siedziby:
Kancelaria adwokacka Łódź
Kancelaria adwokacka Pabianice
Kancelaria adwokacka Brzeziny
