Bardzo często w czasie trwania związku małżeńskiego, ale także i po małżonkowie czynią wydatki i nakłady na majątek wspólny. Taką sytuacją może być opłacanie czynszu za lokal mieszkalny po uprawomocnieniu się wyroku o rozwód, przez jednego z byłych małżonków bądź uiszczanie rat na poczet kredytu hipotecznego zaciągniętego przez oboje małżonków.
Kiedy dochodzi do wszczęcia postępowania w sprawie o podział majątku, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Wskazane wyłączenie ma miejsce, gdy zostaną spełnione dwie przesłanki: nakłady mają charakter nakładów koniecznych, a przedmioty, na które zostały poczynione, przynoszą dochód.
Podnosi się, że nakłady oraz wydatki mają charakter koniecznych, gdy ich dokonanie jest niezbędne do utrzymania rzeczy w stanie niepogorszonym. Są nimi także obciążenia o charakterze publicznoprawnym, np. podatki czy inne opłaty związane z określonym przedmiotem.
Kiedy przedmiot przynosi dochód?
Wszystko zależy od konkretnych okoliczności. Ta sama rzecz może w danej sytuacji przynosić dochód, a w innej stratę. Przykładowo mieszkanie, które należało do majątku osobistego jednego małżonków może przynosić korzyści z najmu. Może jednak być tak, że nie ma chętnych, aby je wynająć. Wówczas przynosi stratę. W pierwszym przypadku koszty bieżących napraw pokryte z majątku wspólnego nie będą podlegały rozliczeniu, natomiast w drugim rozliczenie powinno zostać przeprowadzone.Można także zażądać zwrotu wydatków i nakładów, które zostały poczynione z majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można natomiast żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
Przepisem regulującym powyższe kwestie jest art. 45 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 maja 2013 r.,( II CSK 593/12, LEX nr 1353157) podkreślił, że przepis art. 45 zd. 3 ma zastosowanie zarówno do nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, jak i do nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty.
Od chwili wszczęcia postępowania o podział majątku wspólnego nie można orzekać w sprawach unormowanych w art. 45 w jakimkolwiek innym postępowaniu (tak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 stycznia 1982 r., III CZP 54/81, LexisNexis nr 301655, OSNCP 1982, nr 5-6, poz. 71,). Pamiętajmy również, że o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego, sąd orzeka wyłącznie na wniosek(!) zgłoszony w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. We wniosku niezbędne jest dokładne określenie zgłaszanego żądania (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r., I CSK 323/2011, Lexis.pl nr 5029670).
Artykuł 45 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie ma zastosowania do rozliczenia nakładów i wydatków dokonanych z majątku osobistego jednego małżonka na majątek osobisty drugiego małżonka. Tego typu roszczenia nie mogą być zgłaszane w postępowaniu o podział majątku wspólnego, aczkolwiek przewiduje się jeden wyjątek. Istnieje możliwość zgłoszenia powyższego żądania, gdy nakłady na majątek osobisty zostały dokonane zarówno z majątku osobistego drugiego małżonka, jak i majątku wspólnego (tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 czerwca 2002 r., IV CKN 1108/2000, LexisNexis nr 358937, OSNC 2003, nr 9, poz. 123).
W innej sytuacji zmuszeni jesteśmy złożyć stosowny pozew do sądu o zapłatę. Takie roszczenie podlega ogólnym regułom dotyczącym przedawnienia, jednak co istotne bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas trwania małżeństwa, gdy roszczenie przysługuje jednemu z małżonków przeciwko drugiemu. Dochodzenie takich roszczeń następuje w postępowaniu procesowym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1984 r., III CRN 315/83, Lexis.pl nr 321099)
Małżonkowie zdecydowani na przeprowadzenie rozliczeń nakładów i wydatków, ich wartość winni ustalić na podstawie stanu z chwili ich dokonania i cen z chwili orzekania.
Powyższa lektura prowadzi do wniosku, że podział majątku wspólnego małżonków obejmuje wiele wątków. Adwokat lub inny prawnik jest w mojej ocenie niezbędny przy bardziej skomplikowanych stanach faktycznych. Pamiętajmy, że dzielimy dorobek całego życia, dlatego też warto pomyśleć czy nie skorzystać z pomocy profesjonalisty.
Odwiedź nasze siedziby:
Kancelaria adwokacka Łódź
Kancelaria adwokacka Pabianice
Kancelaria adwokacka Brzeziny
